+ IAN CURTIS +
Dana 18.05. 1990. godine navršava se deset godina od smrti Iana Curtisa, pevača mančesterskog sastava Joy Division. Svaki časopis koji se bavi muzikom, a iole drži do sebe, pozabaviće se Curtis/Division fenomenom u broju koji bude najpribližnji tužnom datumu. Rad svih pravovernih Divisionaca, „Ritam” se odlučio za jeretički pristup celoj stvari Možda će neko to nazvati udarcem s leda, ali Ijudi koji će to potpisati, baš zbog značaja ove grupe za njih same, odustali su od uobičajenog biografija-diskografija-hagiografija pristupa, pokušavši da iz drugog ugla osvetle celu stvar.
APPENDIX-Lat. appendix, dodatak, dopuna, prilog knjizi ili delu; Riječ se ne odnosi toliko na autorov tekst „Smrt skrivena, riznica nevidliva i svjetlost neimeniva”, objavljen u „Studentu” aprila 1989., koliko na činjenicu da će uticaj Joy Division „biti teško prepoznatljiv u onome što je nekada bilo zvano pop”. Zato, nakon prvog teksta koji se bavio načinima recepcije Joy Division i ovoga, koji govori o putn grupe same, smatram da se potreba pisanja o njima dovršava.
Setlost kojom se žari nebo nad nama, znamo, njemu ne pripada. Tako ni smrt, kojom je ovijena atmosfera oko Joy Division, ni život za kojim su žudjele njihove pjesme, nisu pripali njima. Pristati na ovako radikalnu, prividno manihejsku, opreku znači priznati da sudbina/djelo Iana Curtisa i Joy Division ima svečovječansku važnost, stoga važnost i za nas. Obavezni smo da taj dug obrazložimo i, po mjeri naših moći, ukažemo na mogućnost njegova poravnanja.
Smrt, o kojoj govorimo kada govorimo o Joy Division, te i fascinacija njome, ishode iz samo jedne stvarne i tragične smrti: samoubistva koje je Ian Curtis izvršio u ranim jutarnjim časovima 18. maja 1980., njime dokinuo postojanje grupe. Ona, koja je simbol svih ostalih jest i jedina o kojoj neće biti riječi.
Osam godina docnije je Paul Morley, govoreći o „Atmosphere” kao posijednjoj pop pjesmi, potvrdio i - jednom izrečenu -tvrdnju o Curtisovoj smrti kao smrti popa samoga. No ona svoj svesmisao zadobija tek kada u popu prepoznamo istinski Gesamtkunstwcrk (sveobuhvatno umjetničko djelo, cjelovitu umjetninu), konačno postvaranje sedmostoljetnog postrenesansnog sna o ponovnom sjedinjenju umjetnosti i života, jednom razdvojenih u pobjedi koju je prirodni čovek odneo nad duhovnim čovekom” kako je pisao Nikolaj Berdjajev. Kako se takva - životu obretena-sinteza upodobila smrti moguće je poznati tek otkrivanjem načina na koji se u Ianu Curtisu i Joy Division vaplotio istovremeno i „savršeni haos” i „savršeni red”, dakle: kako je osnovna dihotomoja posljjerenesansne umjetnosti - patrijarhanog i matrijarhainog, htonskog i uranskog, avangardnog i retrogardnog, etc. - ukinula shizofren odnos između života i umjetnosti, ali ne i raskol unutar sebe same. 
To što je shizofrenija o kojoj je riječ ovaploćena u samom djelu Joy Division, ne tjera nas da prekapamo po „psihopatologiji” Iana Curtisa i omogućava nam da o njoj (o shizofreniji, raskolu) govorimo a da ne govorimo o smrti. Svako poravnanje duga za nas podrazumijeva blagodarnost dužnika, štaviše - život u ljubavi, Erosu, kao smisao. Zato će i naša riječ o Joy Division biti usmjerena ka onoj žudnji za životom koju smo zazvali na početku.
PLOČE: - pre izlaska albuma „Unknown Pleasures” bilo im je sasvim sve jedno da li ih neko zna kao Warsaw ili Joy Division; takvih nije bilo prevše, u svakom slučaju Bili su NEZAVISAN bend, u pravom smislu te reči Na prvoj ploči bili su rokenrol bend, na drugom albumu pop grupa, a pojavom dvostrukog, poluživog, albuma „Still završili su svoju karijeru kao stadionski megabend. Tek po svom nestanku u JD obličju postaju kult, koji svakim novim izdainjem svojih ploča i pojavama raznih piratskih izdanja, postaje opšte potrošno dobro.
Haos, prvobitno, prekosmogonijsko ishodište ili stanje svijeta, potencijalna energija kojom i iz koje se kosmos stvara, oličavao se u koncertnom, „živom” tijelu grupe od samog početka. Kako svjedoče njihovi koncertni zapisi - a piratska izdanja nam omogućavaju da grupu ponekad pratimo iz dana u dan: iz Amsterdama („- Solitary Demands” EP, kaseta „Last Will”) u Eindhoven („Effenaar Album”) pa do Pariza (kaseta „Nordland”) - oni ne samo da nisu poznali nikakav repertoarski i skoro nikakav svirački razvoj, nego je grupa cijelo vrijeme bivala skoro užasna.
Svo vrijeme tokom kojeg je izvođena „Warsaw”, od privih ili odbacivanje starih radova bio je zametnut, a nastajanje pjesama kao da nije bilo ni u kakvoj vezi s uzvišenim redom kojim su se nizali „Transmissioni”, „Unknown Pleasures”, „Love Will Tear Us Apart”, „Coser” i „Atmosphere”. U sveopštem bezobličju, jedino je ova posljednja pjesma imala povlašten položaj: njome su Joy Divisin koncerte otpočinjali.
Tog nesmisla Ian Curtis nije bio nesvjestan, uostalom sam ga je pothranjivao: od grešaka u „Disorder” do insistiranja da ona upravo takva uđe na živi album koji je isprva trebalo da izađe samo u Njemačkoj i kome su kasnije dodani stari snimci i nazivi „Still”. Od klasicistički čiste uzvišenosti „Closera” do njihovog smiješnog izgleda i padanja na bini u nesvjest, koje je utjelovljivalo Curtisovo duhovno nasljeđe najvećeg autodestrukta rocka - Iggya Popa, šamaria samoprezira. No kod Popa je to bilo stilsko sredstvo, uza sav teret koji je ono donosilo, sredstvo s kvalitativnim rezultatom, a kod Curtisa - epilepsija Tako se i njegova vidljiva i opipljiva borba s demonima na bini otkrivala kao „savršena” svrha haosa o kakvoj govori jedan naš savremenik, Stefan Sandžakoski, i u kakvu je stupio Ian Curtis: „u demonosferu duhovne prevlasti i duhovne prostitucije (...) u život za smrt”
Uživo, Joy Division su bili bijedni do bola.
LIČNOSTI: — dali epilepsija i preležana cerebralna paraliza predstavljaju taj odlučujući umetničko-vizio- narsko-pokretački faktor koji i mnogo godina kasnije omogućava ozbiljno klimanje glavom, ili je sve ono uz šta se mogu vezati atributi svetla, zabave i dobrog raspoloženja, samo disko đubre čija je prolaznost definisana vekom trajanja ploče na top listama? Da li je moguće da su se ljudi koji su stajali na ovakko oprečnim, zašto ne, životnim, stavovima, mogli ikad zapravo složiti - ili je pametniji (deo) uvek popuštao? A, možda, pametnijeg nije bilo, u tom smislu - možda je, svakom pogledu, jači potčinjavao sebi slabije. I, nor- malno je da to oni nisu mogli podneti. Čitav svoj, preostali, život proživeće tražeći šansu za osvetu. Uostalom, svi sem sirotog Iana su vrlo dobro računali. Ko zna, možda bi ga, i da nije uspeo u vzivanju samrtne kravate, izbacili iz grupe, kada bi uočili da im postaje smetnja u njenom promovisanju u nešto „zaista veliko”. Koliko je fascinantan način na koji se Curtis uvek poistovećivao (a, uvek će tako i ostati) sa Joy Division, ipak imao primera u rokenrol istoriji, toliko je fascinantan i napor ostatka JD da uspeju „potpuno sami”, odnosno, samo oni i njihova diskografska kuća, bez senke „one budale koji je hteo da peva samo o onome što vidi i oseća”. I dok se nikad, verovatno, neće razjasniti da li je Curtis u svom stvaralaštvu bio sebičan, opsednut, najveći, nemoćan, ili čak i lud, ostaće činjenica da je, najverovatnije nesvesno (mada bi, više nego fantastično, bilo da je upravo suprtono) odigrao žrtvenu ulogu Ifigenije u uspehu, ne samo svojih bivših drugova koji to nikada neće priznati (uostalom, nije li, jednim od najslavnijih, postao baš Odisej koji je požurivao žrtvovanje), već i uspehu DRUGAČIJEG načina razmišljanja i pravljenja pesama.
Kozmogonija kojom se haos živih nastupa razrješavao i u kojoj je iz rocka nastajalo nešto što je u sebi nosilo cjelokupno mističko iskustvo Zapada rekapitulirano i pripremlijeno za „korenite metamorfoze i žrtve” (riječi Umnogome srodne osobe, Leonida Šejke), zahtijeva aktuelizaciju Ian Hunterove definicije rocka kao „igre onog koji gubi”. Kada u njoj poznamo određenje neuroze koja ni po čemu ne odstupa od one kakvu, na prirmjer, daje Lawrence Kubie („Neurotično je smetnja za stvaranje”), postaje jasno da je niz koji je vodio od „Transmission” do „Atmosphere” bio proces očišćenja koji je završio u trenutku kada „videsmo sebe kao nikada pre/sliku trauma i izopačenja”, dakle kada je katarsični i stalno obnavljani koncertni ritual doveo do „bistrenja” koje nam „Closer”, zaključno s citiranom „Decades” dokumentuje.
Nije ni bilo za očekivati da će onaj koji je ,,Unknown Pleasures” započeo stihom „Čekam da vodič dođe i za ruku me uzme” svog vodiča otkriti na slici s koje se, izmjenom rastuće, božanske („obrnute” u uobičajenom lječniku) perspektive u dubinsku, izmjenom koju je izvršio renesans, vodič nije više projavljivao, nije dolazio nego pozivao na put ka sebi, u ničim određenu iluziju beskonačnosti. A kada „umetnost zaboravi sakralni jezik simbola - i tretira plastično „religijske teme”, duh transcdentnog više ne prelazi preko nje”, piše Pavle Evdokimov.
Pogledamo li omote oba albuma koja su Joy Division izdali, razvoj je još uočljiviji - a muzika je krunski dokaz: za razliku od „Unknown Pleasures”, Closer” ni u jednom trenutku ne opstaje kao rock ploča, mada čak i unutar njega djeluje razvojna linija, uočIjiva i u opreci između prve i druge strane ploče. Ovamo, snimak posljednje poruke umiruće zvijezde sa prvog omota smjenjuje oštra i stroga, poput Dǚrerove grafike, slika oplakivanja Hrista na drugom, a s njom i ključna aporija („...Nema reči da objasne ni dela da odrede...”, „The Eternal”) o smrti koja daje život
Tada, kada krst više nije znamenje saveza neba i zemlje, nego objekat umjetničke manipulacije, jedini put na koji nas je Ian Curtis i mogao pozvati u „Atrocity Exhibitions” („...Ovo je put, ukorači...”) bio je u „Pustolinu” („Wildemess”), „do zatvora krsta”: „dole niz stepenice u zemlju ničiju”.
SMRT: - „volim zvezdu kad je mrtva, onda ne može da pokvari planove koje imam s njom”, vlasnik disko- grafske knće „Factory”. Može se reći da ova rećenica znači da je nesretni pevač bio zvezda i pre svoje smrti, što je apsolutno netačno. Zvezdom su ga načinile smrt i njegova diskografska kuća. Sve, zapravo, ukaziuje na to da je Curtis bio poslednji koji je bio svestan šta proboj njegove grupe znači za njega, grupu, njihove porodice, kuću „Factory”, britansku muzičku scenu, umetnost, štampu, ceo svet! Jednostavno, iz njegovih pesama proizlazi da je bio totalno nespreman bilo zašta, do za takav način izražavanja. Da li je on opštio sa smrću - dozivao je, ili je ona, pak, došla do njega, potpuno je nebitno. Izgleda da je tako moralo da se završi (nostalom, UVEK se završava) jer, priče koje imaju tmuran početak streme happy-endu, a Curtisova smrt je bila olakšanje za sve zainteresovane strane u slučaju „ JD”.
Sa „Atmosphere” kojom su Joy Division otpočinjali, i završili su uzvišeni red koji je izrastao iz njihove diskografske zaostavštine. Iznikla iz potpuno ogoljenog dvanaestotaktnog blues obrasca, ona se uznijela do svečanosti strane rocku, ali po svojoj prostosti - i cjelokupnoj evropskoj tradiciji. Pjesma u kojoj se otjelotvorio be- skrajni san Evrope o „povratku mora u izvore iz kojih je isteklo” i obnovi prvobitne čistote, bila je savršena ali i besmislena: nije sačuvala život svog tvorca.
Kada se 1988. godine za nju pojavio i video spot u kome su bezlične male prilike, utekle sa prvobitnog omota „Sordide Sentimental” singla, u crnim i bijelim mantijama s plusevima i minusima na leđima, pronosile pustom obalom „ikoničke” slike svoje žrtve, postalo je bjelodano da su i pjesma i grupa pronašle idealnu sopstvenu sliku: ikonu besmisla. Besmisla, jer dvije prirode koje su „savršeno” utjelovili u sebi, nisu ni mogle biti u harmoniji: jednom raskinuvši jezik kojim je mogla opštiti s Praslikom, umjetnost je jedino u sopstvenoj rascijepljenosti pronašla sjećanje na zajednicu u kojoj je nekada postojala. Obrnuvši perspektivu, ona je harmoniju prometnula u borbu.
No comments:
Post a Comment