Kraljica Jelena Anžujska, supruga Uroša I, ostavila je veliki trag u srpskoj istoriji. Ona je prva žena u srpskoj književnosti kojoj je posvećeno žitije i koja je od crkve dobila kult. Bila je ktitor manastira i proglašena je za sveticu. Njeno porijeklo uvijek je bilo zagonetno. Prema arhiepiskopu Danilu II, Jelena je bila francuskog porijekla. Napuljski kralj Karlo Anžujski nazivao je „dragom rođakom“.
Tačan datum sklapanja braka između Jelene Anžujske i srpskog kralja nije poznat, ali smatra se da je to bilo oko 1250.godine. Imali su petoro djece od kojih su istaknuti kraljevi Milutin i Dragutin. Kraljica Jelena je govorila više stranih jezika i bila je veoma obrazovana. Smatrana je jednom od najprosvećenijih osoba toga vremena.
Buduća kraljica pristala je brodom u srpskom primorju i krenula put srpske prestonice preko Zete, današnje Crne Gore. Da bi je podsjetio na rodnu Provansu, kralj Uroš je zasadio jorgovane od današnjeg Kraljeva pa sve do Raške. Mnoštvo plavih i ružičastih cvjetnih stabala oplemenjivalo je divlju ljepotu Ibarske klisure, a Dolina jorgovana postala je prava oda ljubavi i nježnosti srpskog kralja prema svojoj nevjesti.
Jelena Anžujska
U njenu čast se već deset godina početkom maja održava manifestacija međunarodnog karaktera Dolina jorgovana, kada sem Kraljeva ožive i srednjovekovni grad Maglič i manastir Žiča. Milioni strukova jorgovana tada su u punom cvatu, pa ovaj kraj postaje mesto izuzetne i u svetu retke prirodne lepote.
Pisac Žitija kraljice Jelene, arhiepiskop Danilo II, piše da je ova, po mnogo čemu izuzetna žena, bila:
„Oštra rečju, a blaga po prirodi, neporočna životom, u zapovedanju krotka, da obrati dobrorazumnim rečima, da teši nelicemerno i bezbolno, a kolika je svesrdačna njezina smelost k Bogu, prosto kazati bila je ukrašena svakom vrlinom. Opevanu i vsehvalnu blagodat imađaše, koju je primila prosvećenjem Sv. Duha, poznavajući sve knjige, bila je gotova da odgovori svakome ko je pita.“
Dolaskom u Srbiju veoma brzo počinje da mijenja navike srpskog naroda. Iako je bila katolkinja umnogome je doprinijela izgradnji hrišćanskih hramova, kako katoličkih tako i pravoslavnih. Za 1288. godinu se vezuje osvećenje njena četiri franjevačka manastira koji su se nalazili u Baru, Skadru, Ulcinju i Kotoru.
Ona je mnogo toga učinila i pri izgradnji pravoslavnih hramova i između ostalih izgradila je pravoslavni manastir Gradac na Ibru, zatim Sopoćane i Gračanicu. Manastir Gradac je bio njena grobna crkva posvećena Blagovijestima, a podignut je 1275. godine, nalazi se u mjestu Gornji Gradac. Ona je lično nadgledala kako napreduje izgradnja ovog hrama.
Iako katolkinja, Jelena je oko 1280. godine u crkvi Svetog Nikole kod Skadra, koji je inače ona podigla kao pravoslavni manastir, primila i monaški zavjet.
Kraljica Jelena je organizovala i neku vrstu ženske škole, koja se smatra prvom takvom u Srbiji. Nalazila se u njenoj rezidenciji u Brnjacima. Sirote i mlade djevojke podučavala je kućnim vještinama, a onda ih udavala uz dobar miraz. Ona je bila velika dobrotvorka koja je često pomagala siromašne.
Sin Dragutin joj je na upravu dao Trebinje gdje je kraljica često prebivala. Smatra se da je ona u dolinu Trebišnjice donijela oleander, pa je ovo područje često nazivano Dolinom oleandera. Kraljica Jelena je voljela cvijeće, a pretpostavlja se da je dvorac kod londže u Pridvorcima, gdje i danas ima pokoji oleander, gradila sveta kraljica. Pod njen kip u centru Trebinja i danas zaljubljeni parovi ostavljaju cvijet u čast kraljici.
Kip Jelene Anžujske u Trebinju
Oko 1280. godine, Jelena je primila monaški zavjet i postala monahinja Jelisaveta. Bilo je to u crkvi Svetog Nikole, kod Skadra, koju je pretvorila u pravoslavni manastir. Kraljica Jelena Anžujska, kao monahinja Jelisaveta, 1314. godine sahranjena je u grobnici Gradačke crkve. Legenda kaže da se poslije tri godine od svoje smrti javila jednom monahu u snu i tražila da izvade njeno tijelo iz zemlje.
Uz prisustvo raškog vladike Pavla, grob kraljice Jelene je otvoren i pronađeno je njeno tijelo „gdje leži kao u rosi“, i od te 1317. godine Jelena je uvrštena u kalendar Svetih i slavi se kao svetiteljka. Za vrijeme turske vladavine njene mošti su premještene i sakrivene da bi bile sačuvane, i još nisu otkrivene. Monasi manastira Tvrdoš kao veliku svetinju čuvaju ruku za koju predanje kaže da pripada kraljici Jeleni.
U znak sjećanja na Svetu Jelenu Anžujsku u manastiru Gradac održava se manifestacija „Dani kraljice Jelene
No comments:
Post a Comment